جرقه های تجارت مدرن کشاورزی در مازندران - مجله پیامکی

در این استان علاوه بر 220 هزار هکتار شالیزار که هر سال زیر کشت می رود، 120 هزار هکتار باغ نیز وجود دارد که مجموع حجم فراوریات عرصه های باغی و کشاورزی استان را به حدود 8 میلیون تن در سال می رساند. این فراوریات ارزشمند در بسیاری از موارد به دلیل ضعف در بازاریابی و عرضه، همچنین نبود زیرساخت های مناسب برای نگهداری، بسته بندی و برقراری ارتباط با بازارهای خارجی، اثرگذاری مالی واقعی و مورد انتظار را ندارند.

تاکنون گام هایی برای صادرات محصولات فراوریی مازندران به کشورهای همسایه برداشته شده و نتایجی نیز به دست آمده است، اما این روند از یک سو نتوانست مستمر باشد و از سوی دیگر به دلیل مسائل متعدد مانند مسائل اداری، حمایت نشدن از صادرکنندگان، ضعف زیرساخت ها و مواردی مانند بسته بندی و نوع محصول توجه مشتریان خارجی را جلب نکرد. به همین دلیل هر سال بخش مهمی از فراوریات باغی مازندران دور ریخته می گردد یا به دلیل افت کیفیت به علت نگهداری نادرست، چند روز پس از برداشت، با قیمتی کمتر در دسترس مصرف کننده قرار می گیرد.

• نگاه ویژه به یک پروژه

حلقه مفقوده مدیریت بازار میوه در زنجیره کامل فراوری به مصرف، از مزرعه تا بازار داخلی و خارجی در مازندران، مجموعه ای به روز برای انجام تمام امور مربوط به خرید، حمل ونقل، نگهداری، بسته بندی، بازاریابی و فروش محصولات فراوری شده این استان است؛ مجموعه ای که استاندار مازندران می گوید به زودی در جویبار با سرمایه گذاری کامل بخش خصوصی به بهره برداری می رسد.

به گفته احمد حسین زادگان پایانه صادراتی روماک که توسط یک سرمایه گذار مازندرانی مراحل پایانی ساخت را می گذراند، همان مجموعه ای است که مشکل برندسازی محصولات کشاورزی را رفع می نماید و سبب ایجاد ارزش صادراتی محصولات فراوریی استان می گردد. این مجموعه بزرگ مالی یکی از مدرن ترین پایانه های محصولات کشاورزی در خاورمیانه محسوب می گردد. تا جایی که بعضی از تجهیزات آن را هیچ مجموعه مشابهی در خاورمیانه در اختیار ندارد. اهمیت این مجموعه برای اقتصاد کشاورزی مازندران و شمال ایران آنقدر زیاد است که بسیاری از مسئولان در انتظار بهره برداری از آن هستند.

چند روز پیش نیز رئیس و اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس در محل این پروژه حضور یافتند و از این پایانه صادراتی و لجستیکی دیدن کردند. عضو هیات رئیسه این کمیسیون با اشاره به سرمایه گذاری قابل توجهی که توسط بخش خصوصی برای ایجاد این مجموعه صورت گرفته، معتقد است؛ روماک می تواند به اصلی ترین مرکز تهیه و عرضه محصولات کشاورزی و باغی منطقه تبدیل گردد و سهم کشاورزی ایران در بازارهای پرمصرف منطقه را افزایش دهد. علی ابراهیمی دلیل دور ماندن ایران از بازارهای پرمصرف کشورهای همسایه مانند روسیه را ناتوانی در تامین مداوم محصولات مورد احتیاج این بازارها و عرضه محصول با کیفیت می داند.

وی بر این باور است که چنین سرمایه گذاری هایی می تواند این ضعف مشهود کشور را رفع کند. از ساز و کار در حال اجرا پروژه اینطور بر می آید که ادعاهای مسئولان در خصوص این مجموعه درست است؛ مجموعه ای که به گفته موسس و سرمایه گذار آن پس از 12 سال پژوهش و مطالعه گسترده روی شیوه های نوین تهیه، نگهداری، حمل ونقل، بسته بندی، بازاریابی و عرضه میوه و محصولات کشاورزی و گوشتی از حدود 2 سال پیش وارد فاز اجرا شد و اکنون مراحل پایانی فاز نخست آن در حال اجرا است.

• پیش احتیاجهای رونق کشاورزی

خلیل قلی زاده سرمایه گذار اهل آمل است که نزدیک به 3 دهه در عرصه بازرگانی محصولات کشاورزی فعالیت می نماید. وی پس از چندین سال فعالیت در بازار محصولات کشاورزی، تصمیم گرفت که وارد فرایند مدرن فراوری و عرضه این محصولات گردد. این سرمایه گذار معتقد است؛ مازندران با این که در فراوری به مرحله بالایی رسیده، در بازرگانی حتی با صرف هزینه های زیاد، ضعف های زیادی دارد. این ادعای قلی زاده تقریبا درست است. یک نمونه از اقدامات صورت گرفته، خرید کانتینرهای یخچال دار برای بندر امیرآباد به منظور صادرات محصولات کشاورزی و باغی است که از چند سال پیش تاکنون عملا استفاده ای از آنها نشده است.

وی معتقد است؛ این وضعیت ریشه در انجام نشدن بعضی اقدامات زیرساختی و مقدماتی پیش از صادرات دارد. قلی زاده می گوید: پیش از اقداماتی مانند بازاریابی و فراهم کردن امکان حمل ونقل محصولات، باید به مسائلی مانند سازماندهی سیستم جمع آوری، نگهداری، بسته بندی و توزیع فکر کنیم. این ها پیش احتیاجهایی هستند که اگر هر یک دیده نشوند، تمام این زنجیره را با چالش روبرو خواهند کرد، در نتیجه مشتریان قید ادامه همکاری را می زنند؛ اتفاقی که بارها برای محصولات کشاورزی مازندران افتاده است.

• تفاوت تامین با فراوری

این فعال مالی می افزاید: مهم ترین معیار برای مشتریان خارجی تامین مستمر و بهنگام محصولات مورد احتیاجشان است، اما در حال حاضر هیچ شرکت ایرانی وجود ندارد که بتواند تامین کننده خوبی برای مشتریان خارجی باشد؛ در حالی که ما فراوریکننده خوبی هستیم. این یعنی لزوما تمین کننده قرار نیست فراوریکننده باشد و باید مجموعه ای در نقش حلقه واسط بین فراوریکننده و مصرف کننده قرار بگیرد که استانداردهای روز بازار جهانی برای تامین محصولات و سایر معیارها را رعایت کند.

مدیرعامل این مرکز لجستیک محصولات کشاورزی اظهار می نماید: وقتی 4.5 میلیون تن مرکبات در کشور فراوری می کنیم، اما باز هم شب عید برای تنظیم بازار با مشکل روبرو می شویم، یعنی زیرساخت مناسب نداریم برای تامین محصولاتی که خودمان فراوریکننده آن هستیم. به این دلیل که روی این بخش، یعنی ایجاد زیرساخت و زنجیره عرضه سرمایه گذاری نکرده ایم؛ مقوله ای که بخشی از تجارت مدرن کشاورزی در جهانست.

قلی زاده به ظرفیت بسیار مناسب بازار کشورهای همسایه ایران برای عرضه بعضی محصولات فراوریی مازندران اشاره می نماید و می گوید: آمارهای رسمی نشان می دهند که یک پنجم واردات نارنگی جهان به کشورهای همسایه ما سرازیر می گردد. روسیه سالانه یک میلیون و 300 هزار تن پرتقال و نارنگی وارد می نماید. پس این ظرفیت برای عرضه محصولات فراوریی ما و حتی افزایش فراوری وجود دارد. فقط ضروری است که در تجارت مدرن کشاورزی فعال باشیم و زیرساخت های لازم را ایجاد کنیم.

• فرار پول همسایه

قلی زاده با اشاره به حضور محصولات کشورهایی از قاره های دیگر در بازار کشورهای همسایه ایران، بیان می نماید: ده ها هزار تن هلو در مازندران هر سال فراوری می گردد که چند روز پس از برداشت اگر فروخته نگردد، با قیمتی بسیار پایین عرضه می گردد. یعنی توان نگهداری برای عرضه در زمان مناسب را نداریم؛ در حالی که کیوی نیوزلند پاییز برداشت می گردد و مرداد سال بعد در بازار کشورهای هدف در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد. وی می گوید: اهمیت نگهداری و توجه به کاهش ضایعات در همین بخش است و این مرکز لجستیک محصولات کشاورزی با همین رویکرد فعالیت خواهد نمود.

این فعال مالی با بیان این که ما هنوز در بخش عرضه محصولات باغی و کشاورزی خود به شیوه سنتی عمل می کنیم، بر لزوم وجود مراکز بزرگ لجستیک و تشکیل زنجیره ای سازمان یافته برای تهیه، نگهداری، بسته بندی، بازاریابی و عرضه محصولات کشاورزی تاکید می نماید و می افزاید: یکی از عملکردهای این مراکز در تمام جهان، ثبات قیمت و در اختیار دریافت روند نرخ گذاری و حذف بازار واسطه ای و دلالی از زنجیره عرضه است. مهم تر این که کشاورز با هر میزان فراوریی می تواند با این مجموعه ها وارد قرارداد گردد و محصول خود را برای نگهداری و بسته بندی و عرضه تحویل دهد.

قلی زاده ادامه می دهد: در ازای آن هم می تواند مبلغ دریافت کند و هم این که محصول به صورت امانی بدون پرداخت حق انبارداری برای مدت تعیین در انبار مجموعه بماند و پس از فروش، مبلغ محصول بر اساس قیمت واقعی پرداخت گردد. مجموعه نیز در این بین سود خود را از فروش و عرضه محصول دریافت می نماید.

• نخستین زنجیره سرد خاورمیانه

مدیرعامل مرکز لجستیک و پایانه صادراتی روماک به ایجاد نخستین زنجیره سرد خاورمیانه در این مجموعه اشاره و اظهار می نماید: بزرگ ترین پروژه ایران در صنعت تبرید با 31 هزار مترمربع مساحت در این مجموعه اجرا شده است که یاری می نماید محصول از زمان ورود به مجموعه تا زمان تحویل به مشتری در دمایی ثابت و تعیین بماند. یکی دیگر از امکانات مرکز، قابلیت انجماد سریع میوه های دارای بافت نرم مانند توت فرنگی است که سبب می گردد بتوان این میوه ها را چند هفته با همان کیفیت لحظه پیش از انجماد به بازار عرضه کرد.

قلی زاده از چالش هایی که در راستا اجرای این پروژه مهم ملی با آن روبرو شد نیز گلایه می نماید و می گوید: در تمام جهان این پروژه ها را بخش دولتی اجرا می نماید، اما اینجا با این که تمام سرمایه شخصی است، برای دریافت امتیازاتی مانند برق با مشکل روبرویم. مسئولان استان به ویژه استاندار وعده هایی دادند که امیدوار به تحقق این وعده ها هستیم. ضمن این که با توجه به تردد بالای ترانزیتی این راستا در آینده با راه اندازی مجموعه، قطعا به بهسازی و تعریض راستا احتیاج است.

• ویژگی های منحصربه فرد

به گفته خلیل قلی زاده مدیرعامل مرکز لجستیک و پایانه صادراتی در دست ساخت در جویبار گفت: برای ساخت فاز نخست این پروژه مهم مالی که ظرفیت آماده سازی و نگهداری و عرضه 140 هزار تن کالا را دارد، تاکنون 220 میلیارد تومان اعتبار صرف شده است. در فاز نخست این مجموعه قابلیت آماده سازی 600 کالا در ساعت وجود دارد که این آماده سازی شامل دریافت، اسکن و جداسازی میوه ها، بسته بندی و ارسال به انبار یا خروج از مجموعه می گردد. با راه اندازی فازهای 2 و 3 روماک، توان آماده سازی مجموعه به 330 هزار تن خواهد رسید.

مکان 11 مدل بسته بندی برای هر محصول، اسکن 65 تن میوه در هر ساعت و جداسازی بر اساس وزن، اندازه و کیفیت داخل میوه توسط اسکنر، فراوری 30 هزار جعبه کارتنی در ساعت و ایجاد امکان رهگیری محصول عرضه شده توسط کشاورزان و مجموعه های فراوریی به صورت آنلاین بخش های دیگری از این مجموعه لجستیکی هستند. این مجموعه صدها شغل ایجاد می نماید و به گفته مدیرعامل آن، علاوه بر انگیزه سازی برای کشاورزان و باغداران شمال، مشکل کمبود یا بیش بود میوه ها در مازندران و حتی استان های همسایه را برای همواره رفع می نماید.