روایتی از روز واقعه سینمای ایران

به گزارش مجله پیامکی، من ـ حقیقت را ـ در زنجیر دیده ام . من ـ حقیقت را ـ پاره پاره ـ بر خاک دیده ام . من ـ حقیقت را ـ بر سر نیزه ـ دیده ام.

روایتی از روز واقعه سینمای ایران

به گزارش خبرنگاران، این جملات بخشی از دیالوگ ماندگار فیلم روز واقعه است که نزدیک به یک ربع قرن از ساخت آن می گذرد و هنوز نه فیلمی تا این اندازه مهم و اثرگذار درباره عاشورا ساخته شده و نه متنی در این موضوع همانند فیلمنامه بهرام بیضایی به نگارش درآمده است.

نسخه ترمیم شده فیلم سینمایی روز واقعه به کارگردانی شهرام اسدی این روزها به بهانه عاشورا و تاسوعای حسینی در سینما آزادی به نمایش درآمده است.

این نسخه به همت فیلم خانه ملی ایران ترمیم شده است که به پیوست این گزارش دقایقی از نسخه ترمیم شده قابل مشاهده است.

فیلمی علیرضا شجاع نوری بازیگر نقش اصلی اش درباره آن گفته است: افرادی را دیده ام که روز واقعه را بیش از صدبار دیده اند، نسخه فیلم را در خانه دارند و هر موقع که می خواهند حالی نمایند، فیلم را می بینند. این فیلم ژانر تاریخی و مذهبی نیست و تماشاگر با آن ارتباط برقرار می نماید. خود من که بازی کردم و بارها فیلم را دیدم الان که می بینم باز هم حالم عوض می شود.

روز واقعه به کارگردانی شهرام اسدی و تهیه نمایندگی مرتضی شایسته با فیلمنامه بهرام بیضایی که سال 61 نوشته بود، در سال 73 ساخته شد که در جشنواره سیزدهم فجر در 10 رشته نامزد دریافت جایزه و در 5 رشته پیروز به کسب سیمرغ بلورین جشنواره شد.

زنده یاد جمشید مشایخی یکی از بازیگران این فیلم، نوشته خوب بهرام بیضایی را علت ماندگاری روز واقعه می دانست و معتقد بود: تا به امروز نوشته ای قوی تر از آن درباره واقعه عاشورا نیامده است.

وی به خبرنگاران گفته بود: جوان مسیحی در این فیلم عظمت کار را درک می نماید که بسکمک دیگر درک نکردند و به اعتقاد من اشکالی ندارد که برای امام حسین(ع) سینه بزنیم اما باید هدف این امام بزرگوار و یارانش را فهمید و دانست و اینکه چرا جاه و مقام را قبول نکرد و در مقابل یزید ایستاد. روز واقعه دنبال نشان دادن این موضوع و رسیدن به حقیقت است. نقشم را در فیلم خیلی دوست داشتم و با این که کوتاه بود اما به عظمت آن علاقمند بودم.

شایسته: روز واقعه خالصانه ساخته شد

مرتضی شایسته، تهیه نماینده این فیلم هم گفته است: موقعی که متنی قوی باشد و بازیگران و اهل سینما حس نمایند کار خوب و جزو آثار ماندنی می شود همه می آیند و قبول می نمایند. در روز واقعه هم از تمام تجربیات موجود و حرفه ای سینمای ایران و تلویزیون استفاده کردیم.

شایسته علت ماندگاری روز واقعه را استفاده از عوامل حرفه ای و خلوص آنها دانست و به خبرنگاران می گفت: این کار مخلصانه ساخته شده و مردم با آن ارتباط برقرار می نماید و اگر بارها هم پخش شود مردم می بینند و حتی همین حس را در لبنان مشاهده کردم. اثر سینمایی اگر با نیت خوب ساخته شود آن اثرگذاری را درون قلب ها می گذارد و این اتفاق با این فیلم افتاده و هم چنان شاهد آن هستیم.

انتظامی: روز واقعه تاثیرگذار است

زنده یاد عزت الله انتظامی دیگر بازیگر این فیلم هم در گفت وگو با خبرنگاران گفته بود: تاثیرگذاری روز واقعه به حدی بوده که تا کنون کمتر فیلم یا سریال تلویزیونی به این زیبایی توانسته اثر گذار باشد. این فیلم با وجود ضعف هایی که به لحاظ پرسوناژی دارد اما تنها فیلمی است که روز عاشورا را با قصه ای بسیار قشنگ ترسیم می نماید. روزهای عاشورا و تاسوعا از کودکی تا به حال در یاد همه ما مانده و خواهد ماند و به محض اینکه نام امام حسین (ع) می آید یک دگرگونی کلی در روحیه و زندگی آدم ایجاد می شود. خود من روز عاشورا نمی توانم در خانه بنشینم و حوصله هیچ کاری را هم ندارم جز اینکه بیرون بروم و مراسم عزاداری امام حسین (ع) را ببینم.

به تازگی هم فریدون جیرانی در برنامه اینترنتی کافه آپارات به این موضوع پرداخته است که چرا بهرام بیضایی فیلم نامه روز واقعه را نساخت؟!

در برنامه ای که شهرام اسدی، علیرضا شجاع نوری حاضر بودند و عبدالله اسفندکمک (به دلیل سفر) مهمان اینترنتی برنامه بود.

شهرام اسدی در این گفت وگو به بازگشت اش از خارج از کشور در سال 76 اشاره نمود و گفت: برای ارزیابی یک کار تلویزیونی که قرارداد داشتم، برگشتم. با آقای بهشتی و اسفندکمک آشنا بودم و به محض ورود به فارابی رفتم برای عرض سلام و ارادت. گفتند یک فیلمنامه ای هست آن را ببر و بخوان. آب را گل نکنید از انسیه شاه حسینی. خوشم آمد و دیدم شخصیت ها همه تراش خورده و درست و واقعی بودند. گفتم دوست دارم این را بسازم. اما قراردادی دارم و دو ماه دیگر باید برگردم. گفتند اگر بخواهی بسازی کلی اینجا کار دارد. قرار شد کمی روی آن تامل کنم.

پس از چند روز من را به دفتر آقای جلایر در خیابان ولی عصر دعوت کردند و گفتند اینجا اتاق توست و کارت رو آغاز کن. آغاز کردم به آنالیز و هر 2 تا 3 روز می رفتم فارابی دفتر آقای اسفندکمک و گپ می زدیم. گفتم مشغول این کار هستم و آقای اسفندکمک گفت در این کار باش اما خیلی روی آن متمرکز نباش. سه روز بعد دیدم فیلمنامه دست نویس آقای بیضائی به اسم روز واقعه را به من دادند و گفتند این را هم نگاهی کن. خواندم و وقتی داشتم به جملات آخر می رسیدم که می گفت بر سر نیزه می بینم ساعت 4 صبح بود که اشک هایم سرازیر شد. همواره وقتی خارج از ایران هم کار می کردم وقتی بغضم می گرفت یا اینکه چشم هایم پُر می شد، می دانستم که پیروز می شوم و می توانم خوب دربیاورم.

آقای اسفندکمک بعد از چند روز من را صدا کرد و گفت روز واقعه را بساز و آب را گل نکنید را کنار بگذار. من گفتم ظاهرا آقای نجفی در حال ساخت این کار هستند. او گفت نه اینطور بود اما الان دیگر نیست. گفتم من دیگر نمی توانم این فیلم را کار کنم. من چیزی را که کسی انگشت رویش گذاشته باشد به سمتش نمی روم. گفت نگران نباشید خود آقای نجفی با شما صحبت می نماید، موضوع فیصله یافته است. تا صبح عذاب وجدان عجیبی داشتم، هم دوست داشتم این فیلمنامه را و هم نمی توانستم قبول کنم.

یک روز دیگر محمدعلی نجفی را صدا کردند که گفت اصلا نگران نباشید. آقای نجفی گفت مسئله ای نیست و من شادمان می شوم شما کار را بسازید. گفتم آخر شما کار نموده اید هم درست نیست هم نامردی است. گفت نه اینطور نیست فقط من خواهشی دارم از شما، دوست دارم شما این را کار کنید با طیب خاطر می گویم. فقط خواهشی دارم و اینکه اگر ایرادی نداشته باشد، من به عنوان مشاور کنار شما باشم.

من یک لحظه ماندم که چه بگویم. حرمت او برایم خیلی مهم بود اما گفتم ببخشید مثل این است که دو آشپز بخواهند همزمان غذا بپزند. من جلو شما که پیشکسوت هستید راحت نیستم. این پیشنهاد خودش بود. از آقای اسفندکمک سوال کردم که چرا خود آقای بیضائی این فیلم را نمی سازد. گفت در شورا تصمیم گرفته شده است که چون خیلی روی این فیلمنامه که با موضوع امام حسین (ع) است حساسیت وجود دارد، آقای بیضائی این را کار نکند. من همان روز که پیشنهاد ساخت فیلم را دادند گفتم باید آقای بیضائی را ببینم. دوستی داشتم به اسم فریدون آزما که او ارتباط نزدیکی با بیضائی داشت. بیضائی را برای اولین بار به صورت رو در رو دیدم و موضوع را گفتم. گفت چه خوب! من پرسیدم چرا خودت نساختی، گفت: خیلی دلم می خواست اما به من ندادند. پرسیدم چرا و گفت حالا بماند. شرح نداد. کلا 10 تا 15 جمله رد و بدل کردیم. یک بار دیگر او را در منزلش دیدم. زمانی که کست را جمع نموده بودم. جاهایی را سر فیلمنامه خیلی اذیت می شدم. از حوزه هنری، از قم، زنگ می زدند. همه فیلمنامه را خوانده بودند. کتاب را خوانده بودند. مرتب تماس می گرفتند که فلان جا ایراد دارد. من عادت دارم اتفاقات روزمره ام را یادداشت می کنم. 108 مورد به جاهای مختلف فراخوانده شدم.

عبدالله اسفندکمک هم در ادامه صحبت های شهرام اسدی گفت: طرح اولیه را آقای داریوش فرهنگ وقتی ما تلویزیون بودیم آوردند. طرحی که 5 صفحه بود. در فاصله سال های 59 تا 62 دوبار من مدیر گروه بودم و یکبار هم آقای بهشتی بودند. زمانی بود که اقای رهگذار رفت و آمد داشت و سربداران داشت ساخته می شد. ما قصه مسیحی که به کربلا می آید و مسلمان می شود را شنیده بودیم. این را مطرح کردیم. من در روضه ها شنیده بودم این را. آن موقع به آقای فرهنگ گفتیم. آقای فرهنگ در ابتدا طرحی 5 صفحه ای به نام خودش آورد و ما گفتیم طرح خوبی است به یک فیلمنامه نویس بدهیم تا بنویسد. به آقای رهگذار پیشنهاد شد و او گفت موضوع مهیبی است و من جرات نمی کنم. بعد محسن مخملباف مطرح شد و او هم گفت جرات نمی کنم. آقای فرهنگ رفت و کاندیداهای مختلفی که مطرح شد، یک ماه پیدایش نشد. بعد از یک ماه فیلمنامه آورد و روی میز من گذاشت. رویش نوشته بود روز واقعه نویسنده ع - سالک. وقتی فیلمنامه را خواندیم از سبک و سیاق کار فهمیدیم کار چه کسی است. گفتیم چرا اسم فیلمنامه نویس اصلی را ننوشتی؟ گفت: ترسیدم حساسیتی ایجاد شود. دنبال ساختش رفتیم و این همزمان شد با بیرون آمدن ما از تلویزیون و تشکیل فارابی. اقای جلایر فیلمنامه را خریده بود و می خواست بعد از سفیر بسازد.

اسفندکمک در پاسخ به این پرسش که خود بهرام بیضائی نمی خواست فیلمنامه را بسازد گفت: نه اصلا مطرح نشد. طرح اول و فیلمنامه اولیه پیشنهاد ما بود. ما تم اصلی قصه را دادیم. آقای فرهنگ طرح دادند و آقای بیضائی فیلمنامه را نوشتند. از زمانی که این طرح مطرح شد تا زمانی که ساخته شد 10 سال طول کشید. فیلمنامه بدون صاحب مانده بود و یک بار یکی از دوستان سمعی بصری سپاه آقای اقارب پرست قصد داشت تهیه نماینده کار باشد و کارگردان های مختلفی از جمله بیضائی و محمدعلی نجفی مطرح بودند. او تمایل داشت کس دیگری جز بیضائی کار را بسازد، به نجفی راضی تر بود. پیشنهاد من شهرام اسدی بود و آقای نجفی می خواست فیلمنامه را تغییر بدهد.

و در انتها با مروری بر قسمت انتهای فیلم نامه روز واقعه، حکایت فیلم ماندگار تاریخ سینمای ایران را به انتها می بریم:

میدان. ظهر. بیرون جا

شبلی از سوی دیگر دود درمی آید و به دیدن آنچه می بیند مبهوت می ماند. عرصه ای است بزرگ که گرداگرد آن را سپاه دشمن گرفته اند. غبار و دود چون چتری بر سر میدان است. در میانه میدان سواران خود و زره پوش تیغ بر کف، دشمن وار در تاخت و تازند. یک سو از خیمه ها دود و ناله بلند است و یک سو سوارن بچه ها وحشت زده گریزان را دنبال می نمایند که فریادشان از درد و سوگ و تشنگی است. از میان شمشیر زنانی که با تیغه خونبار میانه میدان برپیکری دیده نشدنی خم شده اند دسته ای کبوتر خونین بال به هوا می رود.

شبلی از ضرب گذاشتن جمازه ای به زمین می افتد و در همین حال دست زنی با آستین سبز وارد تصویر می شود و به او پیاله ای آب می دهد. شبلی چشم می گشاید و نور چشمانش را می زند.

فریادهای اذان ظهر از سرگروهی جمازه ها. شبلی نیم خیز می نگرد؛ یک سو زنان سوگواری می نمایند و کاه بر سر می ریزند، یک سو گهواره ای در آتش است، یک سو پیکره هایی بر آنها تیر و زوبین نشسته ، یک سو بچه ها ریسمان بسته بی تاب را تازیانه زنان می دوانند و یکی خندان مشکی آب بر زمین خالی می نماید، یک سو حجله ای می سوزد، یکی سپاهی تیره پوش دو دست بریده را چنان می گرداند که همه ببینند، و هلهله می نماید. شبلی در نور خورشید ناگهان سری را بر نیزه می بیند پیش آفتاب؛ چنان که دمی آفتاب را می پوشاند و صلیبی بر آسمان می بندد. شبلی از تابش نور خیره می شود و صدایش به لرزه می افتد ـ

شبلی: بی شمشیر به چه کاری آمدم؟ ـ(از جگر فریاد می زند) اگر نباید به وقت می رسیدم، چرا مرا خواندی؟

و از پا در می آید.

همان جا. عصر. بیرون جا

شبلی چشم می گشاید. حالا منظره ای دیگر است؛ آسمان تیره. نور غروب از میان ابرها به میدان کج تابیده. پیکره ها را سفید کشیده اند. اسبهای بی سوار تیر نشسته، اینجا و آنجا به دنبال سوار خود می گردند. یک سو اسیران را رج نموده اند و می برند؛ بعضی را در هودج برجمازه ها و بعضی پیاده، سلسله زنجیر بر پایهایشان. بانگ ناله همه جا را پوشانده. سواران با تازیانه در رفت و آمدند. از آن سوی بیابان گروهی بر سر زنان برای تدفین مردگان می آیند. اسبی را که شبلی از بدویان گرفته بود اینک به سوی او می آید. شبلی ، در برابر خورشید غروب ـ دیده و ندیده ـ قامت زنی را می بیند در برابر خود در زنجیر ایستاده.

زن: برگرد ای جوانمرد و خبر ما را ببر!

خانه زید . عصر . بیرون جا

راحله بر بام رو به افق ایستاده است. آن سوی خانه ها بیابان پیداست و از آن سواری میاید و از آمدنش خاک بلند است. سوار، با راندن به سوی شهر، پشت نخستین خانه ها ناپدید می شود. راحله برمی شود و به سوی زنانی می نگرد که بر بامها رشته های نخ تابیده و پارچه ها را رنگ می نمایند؛ نگران و گوش به زنگ. ناگهان از کوچه سر و صدای تاختن اسب می شنود، در حیاط خانه ، سه برادرش را می بیند که به سوی در می دوند، و نیز زید را که فریاد می زند.

زید: شبلی!

راحله از بام به زیر می دود.

گذر و میدان . روز . بیرون جا

بسکمک هراسیده پس می دوند؛ شبلی به میدان می رسد و خود را به سکو می رساند و عَلم سبز را به دست می گیرد؛ کنجکاوان پیش می دوند و گردش را می گیرند. راحله دوان دوان در گذر به سوی میدان می دود؛ از سه برادرش می گذرد که پیشتر از او رسیده اند، و از پدرش می گذرد که پیشتر از برداران رسیده است؛ به جمع مبهوت می رسد که رنگ باخته خبری را شنیده است و باور ننموده است. به پای سکو می رسد و انتها به شبلی که روی سکو از تجسم آنچه دیده زبانش بند آمده، و صداهایی چون ضجه های بریده بریده درمی آورد.

شبلی او ـ به بالاترین ـ جائی رسید ـ که بشری ـ رسیده. او را ـ در نینوا ـ به صلیب کشیدند. (راحله را می بیند و اشکش می غلتد) او ـ با من ـ حرف زد !

راحله (رنگ پریده) کجا رفتی و چه دیدی؟ بگو شبلی، حقیقت را چگونه یافتی؟

تصویر به سوی شبلی می رود؛ هنوز ضربه خورده از آنچه دیده؛ به سختی در تقلا، و ناتوان از یافتن واژه هایی در خور

شبلی: من ـ حقیقت را ـ در زنجیر دیده ام . من ـ حقیقت را ـ پاره پاره ـ بر خاک دیده ام . من ـ حقیقت را ـ بر سر نیزه ـ دیده ام.

روز واقعه با بازی بازیگرانی چون عزت الله انتظامی، جمشید مشایخی، علیرضا شجاع نوری، محمدعلی کشاورز، لادن مستوفی، ژاله علو و مرحوم مهدی فتحی ماجرای عبدالله جوان نصرانی تازه مسلمان شده ای است که در روز عروسی خود با راحله، ندایی می شنود که کیست که مرا کمک کند؟ عبدالله پس از چند بار شنیدن آن صدا، منقلب شده و مجلس عروسی را ترک می نماید. عبدالله به جستجوی صدا برمی آید. آن هم در حالی که برادران متعصب راحله ترک مجلس عروسی را توهینی به خود دانسته و در پی اش روان می شوند.عبدالله در طول مسیرش با اتفاقاتی روبه رو می شود و به نشانه هایی برمی خورد که نشان دهنده این است که امام حسین(ع) می دانسته او در جستجوی صدایی که به کمک اش می طلبد می رود. عبدالله به تاخت بیابان ها را طی می نماید و خود را به صحرای کربلا می رساند. منتها وقتی به کربلا می رسد که عصر روز عاشورا است.

منبع: خبرگزاری ایسنا
انتشار: 17 مهر 1398 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: smslovely.ir شناسه مطلب: 316

به "روایتی از روز واقعه سینمای ایران" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "روایتی از روز واقعه سینمای ایران"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید